Iklimler ***

Een regenachtige zaterdagmiddag leent zich uitstekend voor een bioscoopbezoekje. Lekker om een uur of 4 een bioscoop binnenvallen en om 6 uur weer buiten staan met een vers verhaal in je hoofd en de avond nog voor je; dat vraagt om pasta en wijn. Dat we niet de enige waren met dit idee bleek toen we de bovenzaal van Rialto binnenkwamen.

Iklimler is de derde film van de Turkse filmmaker Nuri Bilge Ceylan en de eerste die ik van hem zie. In Iklimler (seizoenen) staat de wisseling van de seizoenen symbool voor de ontwikkeling van de liefde tussen Bahar en Isa, beiden hoogopgeleide Turken die in Istanbul een modern leven leiden. De film slaat de lente en het grootste gedeelte van de zomer over en begint in de nazomer van van hun relatie. Dat er dan al niets meer te lijmen of te redden valt is zonder al te veel woorden snel duidelijk. Iklimler is een fragmentarische film over de liefde; of liever gezegd over de pijnlijke kanten daarvan. Bahar is een stuk ouder dan Isa en noemt zichzelf modern, niet bezitterig en gunt Isa alle vrijheid maar echt daarnaar handelen doet Bahar niet. Hij is dominant, jaloers en betuttelend en ook al heeft Isa in werkelijkheid nauwelijks bewegingsruimte toch accepteert ze het gelaten. Wat volgt is de worsteling van het uit elkaar gaan, het spanningsveld van niet samen verder willen en tegelijkertijd niet durven loslaten. Ze vechten meer tegen de angst van het alleen zijn dan voor hun eigen geluk. Als Isa uiteindelijk de knoop doorhakt en resoluut vertrekt zitten we al in de herfst. Bahar doet enorm zijn best er in zijn eentje iets van te maken maar als man alleen is hij hopeloos verloren. Hij vlucht dan ook rechtstreeks in de armen van zijn ex met wie hij tijdens zijn relatie met Isa ook al vreemd is gegaan. Pas diep in de winter ontmoet hij Isa weer op de ondergesneeuwde hoogvlaktes van Oost Turkije. Bahar doet nog een onhandige lijmpoging maar door tegen een vrouw te zeggen dat je veranderd bent en het nu allemaal wél aankan toon je eerder wanhoop dan daadkracht. Bovendien is in de winter nog nooit iets tot bloei gekomen, iets wat Bahar nog altijd niet begrijpt.

Natuurlijk is Iklimler meer dan alleen een liefdesdrama. De relatie van Bahar en Isa staat symbool voor de Turkse natie die verdeeld wordt tussen het moderne westen en eeuwenoude tradities. Knap om via een persoonlijk verhaal een maatschappelijk probleem weer te geven. Ceylan houdt het in de familie en neemt zelf de rol van Bahar voor zijn rekening terwijl zijn (mooie) jongere vrouw Isa speelt. Iklimler is een langzame, rustige film en af en toe is het filmen op de vierkante millimeter. Ceylan heeft een minimalistische manier van filmen en verhalen vertellen met zo nu en dan mooie shots van ruige Turkse landschappen. Je moet er van houden maar wie er oog voor heeft en van andermans relatieproblemen houdt, vindt het waarschijnlijk een fantastische film.

2007

Bewust onbewust

Verbaasd kijk ik naar het pak jus d'orange dat ik zojuist uit mijn koelkast heb gepakt. Er staat een logo op met de woorden: "Ik kies bewust". Maar ik heb dit pak helemaal niet bewust gekozen d.w.z. ik heb het gewoon gekozen omdat het zo lekker mixed met mijn favoriete drankje. Eigenlijk kies ik nóóit echt bewust; ik weet wel wat goed is en wat niet en ik weet vooral wat ik lekker vind. Kiezen al die andere mensen dan wel bewust en ben ik de enige die onbewust kiest? Bestaat er wel zoiets als onbewust kiezen of is onbewust winkelen eigenlijk juist ook weer een bewuste keuze? Bewust onbewust zogezegd.

Als ik er de bij de volgende keer winkelen op let zie ik ineens overal van die rare "Ik kies bewust" logo's. Ik wil dit helemaal niet, het brengt me alleen maar in verwarring en maakt me boos. Ik wil gewoon alles wat ik tegenkom en hebben wil in mijn mandje kunnen kieperen, zonder verdere bemoeienis van schreeuwerige logo's.

Welbeschouwd is hier natuurlijk helemaal niets bewust aan; het is van A tot Z bedacht om ons het gevoel te geven gezond bezig te zijn zonder dat we er bij na hoeven te denken. Zoveel bemoeienis en betweterigheid daar kan ik héél slecht tegen. De komende weken mijd ik dan ook zorgvuldig en heel bewust alle producten die zo vals belerend bestickerd zijn. Dat zal ze leren.

Canon van de Nederlandse Film

Het Nederlands filmfestival komt er weer aan. Van 26 september tot 6 oktober staat Utrecht in het teken van de Nederlandse film met als hoogtepunt de uitreiking van de Gouden Kalveren.
Voor het eerst dit jaar is De Canon van de Nederlandse Film onderdeel van het festival. De Canon bestaat uit "belangrijke, gezichtsbepalende films die de veelzijdigheid van de Nederlandse filmgeschiedenis weerspiegelen".

Zestien titels staan er in De Canon van de Nederlandse Film en zoals elke canon roept de selectie meteen vragen en kritiek op. Waarom 16 titel en geen 20 of 25? Geen Soldaat van Oranje en geen Oscarwinnaars, zoals De aanslag, Antonia of Karakter, maar wel Flodder van Dick Maas. Raarrrr, zulke missers in een lijst van "belangrijke, gezichtsbepalende films". Maar dat krijg je met een lijst waar zowel speelfilms als documentaires, zowel korte als lange films, zowel zwart-wit als kleur, zowel live-action als animatie, zowel publiekslievelingen als experimentele films in moesten. Dan zit je zo aan zestien titels. Volgens jury voorzitter Jetje van Nieuwenhoven gaat het bovendien om gezichtbepalende films en is het geen wijdstrijd om de beste Nederlandse speelfilm. Nog een misser wat mij betreft; Simon van Eddy Terstall. Al was het maar omdat er ook wel een titel van na 2000 in had gemogen. Waarom geen Shouf Shouf Habibi! terwijl dit toch een nieuw genre films inluidt, een heel eigen doelgroep bereikt en gewoon erg grappig en origineel is. Recent werk komt nu eenmaal zelden in een canon terecht.

Hierbij dan de volledige lijst en daar zult u het mee moeten doen:
- De mésaventure van een Fransch heertje zonder pantalon aan het strand te Zandvoort, Willy & Albert Mullens, 1905
- Een Carmen van het noorden, Maurits Binger & Hans Nesna, 1919
- Regen, Joris Ivens & Mannus Franken, 1929
- De Jantjes, Jaap Speyer, 1934
- Houen zo!, Herman van der Horst, 1952
- Fanfare, Bert Haanstra, 1958
- Als twee druppels water, Fons Rademakers, 1963
- Blind kind, Johan van der Keuken, 1964
- Ik kom wat later naar Madra, Adriaan Ditvoorst, 1965
- Living, Frans Zwartjes, 1971
- Turks Fruit, Paul Verhoeven, 1973
- Flodder, Dick Maas, 1986
- Het Zakmes, Ben Sombogaart, 1992
- De Noorderlingen, Alex van Warmerdam, 1992
- Het is een schone dag geweest, Jos de Putter, 1993
- Father & Daughter, Michael Dudok de Wit, 2000

Fantastisch initiatief maar over de uiteindelijke lijst kan ik niet heel enthousiast worden.

PS. (De foto is uit de film "Als twee druppels water" van Fonds Rademakers).

Modern

Iedereen op het terras is er enthousiast over en mompelt bij het afrekenen iets van: "Da's handig". Op ons vaste zondagochtend terras zijn de serveerster sinds enige tijd uitgerust met draadloze, on-line pinapparaten. Heel handig om na de koffie-zónder-Kuyt-appelgebak met je pinpas te kunnen afrekenen zonder je rieten tuinstoel te hoeven verlaten. De zoveelste terras-innovatie; inmiddels zijn we al aardig vertrouwd met obers die je bestelling opnemen door met een handig apparaatje, iedere keer als je iets opnoemt, even op een schermpje te tikken en je vervolgens weer vragend aankijken. Een nachtmerrie voor de twijfelaars onder ons want tijd om je keuze tijdens de bestelling nog aan te passen is er nauwelijks. De bestelling wordt in real-time naar de keuken of bar "opgestraald", waar ze er direct mee aan de slag kunnen. Of dat dan ook echt gebeurt betwijfel ik want in mijn tijdsbeleving levert het zelden winst op.

Hoe modern zijn we nu eigenlijk? Het on-line pinapparaat heeft zo ongeveer de afmeting (en waarschijnlijk ook het gewicht) van een gemiddelde baksteen. Kijk eens goed naar de foto van de serveerster die zo aardig was voor ons te poseren met het apparaat in haar handen. Het arme kind is behangen met elektronische toestellen. Om haar nek bungelt een soort marifoon, op haar heup zit een zadeltas met een apparaat erin terwijl op haar andere heup ook nog iets elektronisch hangt. Voor een degelijke zwarte horeca portefeuille om mee af te kunnen rekenen is er nauwelijks nog ruimte. Onze opmerking "Je straalt" beschouwde ze als compliment terwijl hij toch echt bedoeld was om aan te geven dat ze zich als wandelende zendmast over het terras bewoog. Over vijf jaar heeft bovenstaande foto waarschijnlijk historische waarde en lachen we ons een breuk maar voelen tegelijkertijd medelijden bij het zien van zoveel ouderwetsheid op één enkel persoon. Een beetje zoals we nu aankijken tegen de komst van de eerste mobiele telefoon. Die was ook van het model baksteen en je moest ook nog een een accu meeslepen die dan een half uur beltijd garandeerde.

Streepjescodes die één voor één gescand moeten worden, de draadjes aan het koptelefoontje van je i-pod, twaalf verschillende opladers in je tas als je op vakantie gaat, batterijen die na een paar uur leeg zijn, één liedje downloaden duurt 4(!) minuten, onduidelijke en schokkerige filmpjes die eerst gebufferd moeten worden op internet... Over vijf jaar is het allemaal opgelost en kunnen we ons niet meer voorstellen hoe we toen konden leven met zoveel beperkingen. Welbeschouwd zijn we nog steeds hopeloos ouderwets.

La Sconosciuta ****

La Sconosciuta (De onbekende) heet een Italiaanse thriller te zijn. De meeste Italiaanse films die ik ken gaan over; of een Italiaans plattelandsdrama of een ontwikkelingsfilm die zich afspeelt in een grote Italiaanse stad of desnoods over de Maffia maar een Italiaanse thriller zie ik bijna nooit. Nou vind ik La Sconosciuta meer een combinatie van thriller én drama en dat maakt meteen dat het anders en boeiend is. Tijdens de jaarlijkse uitreiking van de David di Donatelle Awards (zeg maar de Italiaanse Oscar) was La Sconosciuta van regisseur Giuseppe Tornatore dit jaar de grote winnaar met 5 prijzen (waaronder die voor beste film).

La Sconosciuta is een verhaal over duistere zaken als kindermishandeling, vrouwenhandel, prostitutie, seksueel misbruik en moderne slavernij. Centraal staat de uit Oekraïne afkomstige Irina (mooie rol van de Russische Xenia Rappoport). Op de vlucht voor haar Oekraïnse pooier (angstaanjagend gespeeld door Michele Placido) arriveert ze in een Italiaanse stad zonder werk of verblijfplaats. Om aan de kost te komen neemt ze een schoonmaakbaantje in een chique appartementencomplex. Al snel blijkt dat niets toevallig is aan het handelen van Irina. Ze is daar gekomen met een hoger doel en is iets onheilspellends van plan met het welgestelde gezin en het schattige dochtertje waarvoor ze uiteindelijk als huishoudster gaat werken.

Met behulp van overvloedige flashbacks wordt langzaam Irina's verleden duidelijk. Nou ben ik niet zo'n liefhebber van flasbacks maar in dit geval is het niet storend. De schokkende flashbacks vol geweld tegen vrouwen en kinderen hakken er stevig in en vertellen een eigen verhaal waarin langzaam duidelijk wordt wat Irina's bedoelingen zijn en waarom ze de persoon is die ze nu is; een nogal onsympathiek personage dat door haar verleden en uit zelfbescherming de wereld slechts met vijandigheid kan benaderen. In haar pogingen af te rekenen met dat verleden viert ze haar gevoelens bot op anderen. Toch weet Rappoport haar warmte te geven en begin je uiteindelijk haar beweegredenen te begrijpen. Voor Irina is het leven een constante balanceer-act tussen haar in het verleden getekende ziel en de omgang met anderen in de hedendaagse realiteit. Omdat het verleden haar blijft achtervolgen leidt Irina innerlijk een eenzaam bestaan waarin ze nauwelijks vriendschap of liefde kan toelaten ook al ligt die soms voor het oprapen.

Gelukkig is Tornatore meer uit op een spannend verhaal dan diep in te gaan op de pijn van Irina want anders was het een loodzware film geworden. De thematiek van mishandeling en vrouwenhandel dient slechts als achtergrond en raamwerk voor het verhaal. De muziek van Ennio Morricone (ik wist niet dat hij nog leefde) is volop aanwezig en geven de scènes lading en de ontknoping is onverwacht en niet happy. La Sconosciuta is uiteindelijk een grimmige en intense thriller en tegelijkertijd een boeiende karakterschets.



2007

The Bourne Ultimatum **

Remember Everything, Forgive Nothing

Na The Bourne Identity (2002), The Bourne Supremacy (2004) is het nu de beurt aan The Bourne Ultimatum van regisseur Paul Greengrass (oa United 93).

In the Bourne Ultimatum is de aan geheugenverlies lijdende spion en ex-huurmoordenaar Jason Bourne (Matt Damon) toe aan een volgende poging om meer te weten te komen over zijn eigen identiteit. Na een fatale schietpartij in Moskou reist Bourne de hele wereld af. Van verscheidene steden in Europa (modern inter-railend naar oa Turijn, Londen, Parijs, Madrid), via Tanger naar New York, terwijl hij achtervolgd wordt door moordenaars al dan niet in opdracht van de CIA en onverwacht hulp krijgt van een mooie, jonge vrouw die na één blik van Bourne spontaan haar CIA carrière opgeeft.

De film dendert als een intercity over het scherm. Ook al zit het verhaal met betrekking tot de eerdere films goed in elkaar, het kost wel wat moeite het op te pikken en eigenlijk is dat niet eens echt noodzakelijk. De camera staat geen moment stil en Jason worstelt zich van vechtpartij naar achtervolging naar... weer een vechtpartij. Tijd om je te vervelen heb je in ieder geval niet en de opnames van de steden vanuit de lucht zijn mooi. Als je van actie houdt heb je gegarandeerd een top avond.
Met een einde dat voldoende ruimte laat voor: The Bourne Revenge, The Bourne Challenge, The Bourne Discovery, The Bourne Abnormality en The Bourne Vanishing vrees ik dat we de komende jaren nog meer van meneer Bourne zullen horen.

2007

Opzij

Nadat Sjors al onze wedstijduitslagen van de laatste jaren keihard op zijn blog heeft gezet kan ik er gewoon niet meer omheen; de Dam tot Dam Loop komt eraan en als ik dan zo'n rijtje met tijden zie wil ik nog maar één ding: verbetering.

Als voorbereiding liep ik gisteravond met twee KLM-collega's de Muiderslotloop; dat is met de halve Muidense gemeenschap 10 km recreatief rennen door het Muidense landschap. Dit was alweer de 22ste(!) editie van de loop die georganiseerd wordt door de plaatselijke IJsvereniging "Eendracht". Door het jarenlange gebrek aan strenge winters met bijbehorend natuurijs heeft de IJsclub zich noodgedwongen toegelegd op de organisatie van een jaarlijkse hardloopwedstrijd. Inmiddels is dit een behoorlijk succes en omdat er in de winter nog altijd niets te organiseren valt, raakt de verenigingskas bomvol. Dit wordt dan weer creatief opgelost door regelmatig een borrel voor de leden te organiseren en zo blijven de zaken mooi in evenwicht.

Waar maak je dat nog mee; starten vanuit een kasteel, de wethouder die het startschot lost, idereen kent iedereen, lekker rennen over de dijk met een knalrode ondergaande zon voor je en het IJsselmeer naast je en ook nog een koffiemok met "Eendracht-logo" als herinnering; kom daar in Amsterdam maar eens om. Mijn benen hadden er net zoveel zin in als ikzelf en ik was dan ook niet ontevreden met een tijd onder de 50 minuten. Marie-José liep een persoonlijk record en (andere) Erik zette ook een prima tijd neer. Na afloop, afpilsend in de tuin van Marie-José, werd langzaam voelbaar waarom we bij de veteranen waren ingedeeld; wat nou opgezwollen enkels en stijve spieren, met ons gaat het prima...!

Wie is er bang voor Virginia Woolf?

Afgelopen voorjaar had ik het helaas gemist; geen tijd, sportavonden, te laat achter kaartjes aan, dat soort werk. Ditmaal had ik meer geluk. In het kader van het Theaterfestival van Nederland en Vlaanderen worden van 30 augustus tot en met 9 september ruim 300 voorstellingen gegeven door een Nederlandse en Vlaamse theaterselectie. Allemaal heel ingewikkeld met vier themakanalen die elk een eigen programmering hebben en samen het festival vormen en waarbij zappen is toegestaan. Mij kan dat allemaal niet zoveel boeien want ik wil de Hamlet van de twintigste eeuw gewóón zien en dat het genomineerd is voor de publieksprijs; leuk. De snoeiharde verfilming uit 1966 met (het toen al gescheiden koppel) Richard Burton en Elizabeth Taylor maakte indertijd grote indruk en is nog altijd bekend maar het blijft een bewerking van het toneelstuk dat Adward Alby in 1962 schreef. Who is Afraid of Virginia Woolf is de ultime huwelijkstragedie, een relatiedrama van epische proporties.

Vier acteurs en twee bankstellen, meer staat er niet op het podium. Het stuk begint eigenlijk als de avond al geëindigd is. George en Martha nodigen na een feestje een jong koppel uit om bij hen thuis nog wat te drinken. De ontmoeting ontaart langzaam in een gemene woordenstrijd tussen George (Porgy Franssen) en Martha (Olga Zuiderhoek) en ze gebruiken hun bezoek om elkaar te kwetsen. Wat volgt is een nacht vol drank en drama. In het begin is het kwetsen en beledigen nog van academische aard en worden er nog énige beleefdheden jegens de gasten in acht genomen. Maar naarmate de nacht vordert en de drank steeds meer greep op het stel krijgt ontwikkelt met name George zich tot een ware straatvechter en laat zijn vrouw en gasten alle hoeken van het toneel zien.

Het jonge stel werkt als een katalysator op George en Martha en de jarenlange opgekropte frustratie, woede en vuiligheid is niet meer te stoppen. Geen van beiden heeft kunnen voldoen aan de verlangens en verwachtingen van de ander, ambities zijn niet waargemaakt, dromen vervlogen en hun huwelijk heeft beiden niets dan teleurstelling opgeleverd. Na 23 jaar huwelijk kennen ze elkaar door en door en weten dus feilloos waar ze elkaar moeten raken. Het jonge stel, in eerste instantie erg ongemakkelijk met de situatie, blijkt zelf ook niet brandschoon. Ze raken hopeloos verstrikt in het gevecht en de spelletjes van George en Martha en ook hun prille huwelijk blijkt doorvlochten met leugens en geheimen. Ook al maken George en Martha elkaar bijna af, ze blijven toch.
Pas wanneer het weer licht wordt, het bezoek vertrokken is en George, in een ultime poging om Martha te bereiken, de illusie die hen samenhield om zeep heeft geholpen kunnen ze zichzelf zijn, maar of er dan nog toekomst is? George en Martha gunden elkáár de overtocht niet waardoor ze beiden de boot gemist hebben...

Na afloop hadden we in de spiegelzaal van de Stadsschouwburg een interactieve sessie met de regisseur Gerardjan Rijnders en ook de acteurs mengde zich onder het publiek. Daar vernamen we dat, door in plaats van een bar en dienbladen óp het toneel, de drankglazen in de coulissen te zetten het stuk zijn enorme vaart krijgt; dat dit de tiende Nederlandse bewerking van het stuk was en dat aan de vertaling van Gerard van het Reve bijna niets is gewijzigd. Dat was ook niet nodig want de tekst staat nog altijd bol van de vlijmscherpe humor en de vileine zinnen komen hard aan. Alle drank op het toneel maakte dorstig want na afloop smaakte de koude biertjes buitengewoon goed. Een indrukwekkende avond.

The Lookout *

Whoever has the money has the power

Hoe presteren die Amerikanen het toch om een film in de laatste drie minuten volledig te verpesten door er een onnodig en volkomen fout einde aan te breien? Ik heb het inmiddels iets te vaak meegemaakt; na het zien van een aardige film met een spannend verhaal verlaat je met een vieze smaak in je mond en een ongemakkelijk gevoel de zaal omdat het einde het hele verhaal onderuit heeft gehaald. Alsof je na een goed gesprek met je ex, jezelf bij het afscheid iets ongekend stoms hoort zeggen en je onmiddellijk beseft dat alle, in de afgelopen uren, zorgvuldig opgebouwde goodwill met die ene zin weer volkomen aan diggelen ligt. Dat gevoel bekroop ons toen we na het zien van The Lookout naar buiten liepen.

The Lookout is de debuutfilm van regisseur Scott Frank die ook het verhaal voor zijn rekening nam. Het originele aan The lookout is dat de hoofdrollen zijn weggelegd voor twee mensen met een handicap. Een soort van "De blinde helpt de lamme"; in dit geval dan "De blinde helpt degene met de hersenbeschadiging". Om voor de hand liggende redenen is geheugenverlies nogal een populair thema bij Hollywoodregisseurs getuige films als Memento en The Bourne Identity; The Lookout tracht hier lekker op mee te liften. Chris Pratt, gespeeld door Joseph Gordon-Levitt (ik kan maar niet bedenken in welke film ik hem eerder heb gezien), is een jong en populair ijshockey talent maar bij een spectaculair en inleefbaar auto ongeluk verliest hij niet alleen twee van zijn beste vrienden maar ook zijn korte termijngeheugen. Althans hij loopt een nogal vreemde hersenbeschadiging op; hij vergeet voortdurend alles wat hem verteld wordt, kan geen twee dingen in de juiste volgorde onthouden en valt op willekeurige momenten in slaap maar met autorijden heeft hij dan weer geen enkel probleem. Chris woont samen met de blinde Lewis (een mooie en humorvolle rol van Jeff Daniels). Chris kan zijn (sport)carriere wel vergeten en heeft daarom een baantje als een soort nachtwaker/schoonmaker bij de plaatselijke bank. In die hoedanigheid is hij een interssante prooi voor een groepje criminelen die van plan zijn de bank te beroven. Chris is de perfecte "inside-man" en heeft niet eens door dat alle plotselinge aandacht van een mooi meisje en spannende vrienden niet om hem gaat. De film komt erg traag op gang maar windt langzaam aan spanning en begint zelfs te boeien tot de laatste scène alles weer van tafel veegt.

Opgevangen commentaar na afloop: "Niet slecht voor een sneak, we hebben ze wel eens slechter gehad". Ik had het zelf niet beter kunnen samenvatten.

2007